Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου 1973 – Ιστορική αναδρομή
17 Nov 2015, 4:16 p.m. kifinescom
1. Πώς καταλήξαμε στη Χούντα; (γιατί δικτατορίες η Ελλάδα είχε πολλές)
Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου και την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, η Ελλάδα βρίσκεται γεωστρατηγικά στην πλευρά του δυτικού μπλοκ. Στη διάρκεια της Κατοχής, όμως, ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας είχε στρατευτεί στο ΕΑΜ (και στο στρατιωτικό του σκέλος, τον ΕΛΑΣ). Αυτήν την πρώτη και κεντρική αντιστασιακή οργάνωση είχε ιδρύσει το από πριν παράνομο ΚΚΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας).
Στην ίδρυση αυτή είχε ζητηθεί υποστήριξη και από πολιτικούς άλλων χώρων ή στρατιωτικούς, αλλά το «κομμουνιστικό στίγμα» ενδεχομένως απέτρεψε μαζική συνεργασία. Αυτός ο φόβος δεν αποδεικνύεται αβάσιμος. Παρά το βάρος που ανέλαβε το ΕΑΜ για τη επιβίωση αλλά και την απελευθέρωση του ελληνικού λαού, η ασυγχώρητη προοπτική της κοινωνικής αλλαγής ήταν αυτό που μετρούσε: η επέκταση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, η ανάληψη από τον κόσμο της ευθύνης της ζωή τους αντί της μοιρολατρικής παράδοσης του στον εκάστοτε κάτοχο της εξουσίας, η αντίληψη ότι ο τρόπος που λειτουργεί ο κόσμος δεν είναι αιώνιος και απαρασάλευτος.
Στην Ελλάδα, λοιπόν, με τα χρήματα του σχεδίου Μάρσαλ να ρέουν (στις γνωστές-άγνωστες τσέπες πάντα) η παραμικρή υπόνοια υποστήριξης προς το ΕΑΜ αλλά και προς κάθε προοδευτική ιδέα, όχι κατ’ ανάγκην αριστερή, σήμαινε αυτόματη καταδίκη σε, θάνατο, εξορίες, αποκλεισμό από την Ανώτατη Εκπαίδευση, τη δημόσια υπηρεσία.
Αυτές οι εκκαθαρίσεις ή το κυνήγι μαγισσών είχαν καθιερωθεί στην Ελλάδα από τον Μεσοπόλεμο ήδη και όχι μόνο ενάντια στον κομμουνιστικό «κίνδυνο». Δεν είναι ασήμαντο ότι τα μέλη του ΕΔΕΣ (ανταρτικής ομάδας επιχορηγούμενης από Βρετανία) και οι διαβόητοι ταγματασφαλίτες[2] (), αλλά και η Χωροφυλακή, που δε σταμάτησε ποτέ να λειτουργεί, είναι στην απέναντι πλευρά, την «εθνικόφρονα», «αντικομμουνιστική» πλευρά, το σταθερό δεκανίκι (ή γκλομπ) του κράτους, κατοχικού ή μη. Πολύ συνηθισμένο να επιβραβεύονται με θέσεις στην αστυνομία, το στρατό και τη χωροφυλακή.
Η λυσσαλέα προσπάθεια, λοιπόν, να «καθαρίσει» η Ελλάδα και να παραμείνει καθαρή από τους κομμουνιστές και τους συνοδοιπόρους τους αφήνεται στα χέρια εκείνων από τους οποίους θα ξεπηδήσει ο ΙΔΕΑ, η μυστική οργάνωση των συνταγματαρχών που θα κάνουν τη Χούντα.
2. Αφού όμως υπήρχαν τέτοια μέσα, γιατί «χρειάστηκε» η Χούντα;
Γιατί το κόμμα μπορεί να είναι παράνομο, αλλά οι ιδέες είναι αλεξίσφαιρες. Πολύ σύντομα ιδρύεται η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) και αναπτύσσονται παράλληλα και δειλά-δειλά αντιστάσεις στη φίμωση και την καταπίεση. Από τη δεκαετία του ’50 και με έναυσμα τις κινητοποιήσεις για την ανεξαρτησία της Κύπρου[3], το κράτος και η Δεξιά χάνουν ακόμα και την ταμπέλα της εθνικοφροσύνης.
Η οικονομική ανάπτυξη, η οποία έδινε ώθηση στην επιθυμία και στους αγώνες για καταπολέμηση της φτώχειας και η αύξηση του φοιτητικού σώματος δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη κινηματικών διαδικασιών. Οι εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961 ώστε να διατηρηθεί η ΕΡΕ του Καραμανλή στην εξουσία συμβάλλουν στην πολιτικοποίηση των αγώνων. Με αυτόν τον τρόπο επήλθε σύγκρουση της ΕΚ (Ένωση Κέντρου) του Γεωργίου Παπανδρέου με την ΕΡΕ και τη νέα φάση της πολιτικής ζωής.
Το 1964 η ΕΚ κερδίζει την εξουσία και υπάρχει ελπίδα για εκδημοκρατισμό (ας την πούμε μεταπολίτευση). Το 1965 η κυβέρνηση θα πέσει μετά την εξαγορά βουλευτών της (γνωστοί ως αποστάτες μεταξύ των οποίων και ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης) και τη σύγκρουση με την ελληνική μοναρχία, που απαιτεί το αντισυνταγματικό προνόμιο να επιλέγει μέλη της κυβέρνησης. Η αντίδραση του κόσμου έρχεται με τις κινητοποιήσεις γνωστές ως «Ιουλιανά». Η πολιτική αυτή κατάσταση ερμηνεύτηκε από τους συνταγματάρχες ως «κομμουνιστικός κίνδυνος» και στις 21 Απριλίου 1967, ως κλασικοί κομπογιαννίτες, έβαλαν την Ελλάδα «στο γύψο»[4].
21 Απριλίου 1967
Επιβολή της δικτατορίας. Πάνω από 6.000 συλλαμβάνονται και, στη συνέχεια, εξορίζονται ή φυλακίζονται. Πρώτοι νεκροί. Απαγόρευση του συνδικαλισμού, της ελευθεροτυπίας και κατάργηση των ατομικών δικαιωμάτων.
Το πρώτο πράγμα που φρόντισαν να κάνουν οι ηγέτες της χούντας, ήταν να αυγατίσουν τα εισοδήματά τους –σε σχέση όχι μόνο με τους ως τότε δημοσιοϋπαλληλικούς μισθούς τους, αλλά και με τις απολαβές της ανατραπείσας «κοινοβουλευτικής φαυλοκρατίας». Με τον Α.Ν. 5 του 1967, ο μισθός του πρωθυπουργού υπερδιπλασιάστηκε (από 23.600 σε 45.000 δρχ), των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκε από 22.400 σε 35.000 δρχ, ενώ θεσπίστηκαν -για πρώτη φορά- ημερήσια «εκτός έδρας» 1.000 και 850 δρχ αντίστοιχα («Πολιτικά Θέματα» 5.10.73).
Μάιος 1967
Έναρξη δράσης του ΠΑΜ (Πατριωτικό Μέτωπο) από στελέχη της ΕΔΑ.
Δεκέμβριος 1967
Ιδρυτική διακήρυξη της οργάνωσης «Ρήγας Φεραίος» (μέλη της νεολαίας Λαμπράκη, ΕΔΑ).
Αύγουστος 1967
Εμφάνιση της κεντροαριστερής Δημοκρατικής Άμυνας (ΔΑ).
Φεβρουάριος 1968
Διάσπαση του ΚΚΕ σε εξωτερικού και εσωτερικού. Ίδρυση του ΠΑΚ (Πανελλήνιο απελευθερωτικό κίνημα) από τον Ανδρέα Παπανδρέου στη Στοκχόλμη.
13 Αυγούστου 1968
Απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη.
Η δράση των Ελλήνων του εξωτερικού βοήθησε στην ανάπτυξη ενός διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης.
Στο εσωτερικό η κοινωνία δεν κινητοποιήθηκε αντίστοιχα, αλλά ούτε οδηγήθηκε στη συνεργασία με το νέο καθεστώς. Οι κεντρώοι και δεξιοί δε συνεργάστηκαν στην αντιδικτατορική δράση, αλλά επέλεξαν την πίεση προς τη Χούντα για επαναφορά της προηγούμενης κατάστασης. Οι μικρές αντιστασιακές οργανώσεις στοχοποιούνται εύκολα από την ασφάλεια.
Δεκέμβριος 1971
Δηλώνεται η επιθυμία της χουντικής κυβέρνησης για διενέργεια φοιτητικών εκλογών με στόχο την επίφαση φιλελευθεροποίησης και την ανάδειξη των διορισμένων εκπροσώπων σε εκλεγμένους.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 έχει φτάσει στην Ελλάδα η επίδραση από την εξέγερση του Μάη του ’68, το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ και διάφορα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα ανά τον κόσμο. Αυτό οδηγεί στην πολιτικοποίηση των φοιτητών: οργανώνουν επιτροπές αγώνα, προσβάλλουν δικαστικά τα διορισμένα Δ.Σ. (διοικητικά συμβούλια) των φοιτητικών συλλόγων, καταγγέλλουν τη νοθεία στις φοιτητικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1972.
Επανεμφανίζεται ο «Ρήγας Φεραίος» (αρχές 1972), ιδρύεται η Αντι-ΕΦΕΕ (ΚΚΕ), εμφανίζεται η ΑΑΣΠΕ (Αντιιμπεριαλιστική Αντιφασιστική Σπουδαστικά Παράταξη Ελλάδας, ΕΚΚΕ), η ΟΣΕ (1971) και άλλες οργανώσεις της αριστεράς. Αναπτύσσονται διαφωνίες για την κατεύθυνση του φοιτητικού κινήματος, όπως σε κάθε περίπτωση όπου οργανώσεις ή άτομα με διαφορετικές θεωρίες ή αντιλήψεις συνεργάζονται σε κάτι κοινό.
Ο «Ρήγας Φεραίος» και η Αντι-ΕΦΕΕ θεωρούν ότι το πείραμα της φιλελευθεροποίησης μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη αντίστασης στην υπόλοιπη κοινωνία και, γι’ αυτό, προωθούν την άποψη του περιορισμού στα φοιτητικά θέματα. Οι υπόλοιποι υποστηρίζουν το φοιτητικό κίνημα ως πρωτοπορία του αντιδικτατορικού αγώνα και προωθούν πιο δυναμικές κινητοποιήσεις και ευρύτερα ζητήματα.
Αυτή η πάλη θα συνεχιστεί μέχρι και το Πολυτεχνείο (αλλά και αργότερα). «Σ΄ αυτό το διάστημα χρησιμοποιήθηκε ένα πλατύ φάσμα μορφών πάλης. Η εκμετάλλευση των αντιφάσεων στην πολιτική της Χούντας και των νομικών παρατυπιών στην τακτική των διορισμένων έπαιξε για κάποιο διάστημα ένα ρόλο. Το Φ.Κ. [Φοιτητικό κίνημα] αξιοποιεί τις ρωγμές που υπάρχουν ακόμα και στα χουντικά καταστατικά, διεκδικεί δημοκρατικές εκλογές ακόμα και με προσφυγή στα πρωτοδικεία. Όμως από ένα σημείο και μετά η έμφαση περνάει στη μαζική και μαχητική πάλη, στην ίδια τη συγκέντρωση και τη διαδήλωση. Αυτή η εξέλιξη δεν έγινε χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις. Όμως ήταν αναπόφευκτη: προς τα εκεί έσπρωχνε η διάθεση των φοιτητών αλλά και η τρομαχτική τακτική της Χούντας»[5].
Στην πορεία αυτή δε λείπουν οι αυθόρμητες συγκεντρώσεις. Αυθόρμητες με την έννοια ότι δεν έχουν συνειδητά και οργανωμένα προαποφασιστεί.
21 Απριλίου 1972
Φοιτητική διαδήλωση στα Προπύλαια.
1 Μαΐου 1972
Απόπειρα για πορεία, επέμβαση της Αστυνομίας.
15 Μαΐου 1972
Πορεία στους δρόμους της Αθήνας μετά τη συναυλία της Φοιτητικής Ένωσης Κρητών.
Νοέμβριος 1972
Η νοθεία στις φοιτητικές εκλογές
Ιανουάριος 1973
Απέλαση πολλών Κυπρίων φοιτητών για αντιδικτατορική δραστηριότητα. Η Σύγκλητος του ΕΜΠ αναστέλλει επ’ αόριστον τη λειτουργία του Πολυτεχνείου.Συνελεύσεις και εκλογή επιτροπών σε πολλές σχολές.
18 Ιανουαρίου
Αρχίζει η δίκη της ομάδας «Εθνική Αντίσταση» του Στάθη Παναγούλη.
12 Φεβρουαρίου 1973
Διάταγμα 1347 για τη διακοπή αναβολής στράτευσης από τον Υπουργό Άμυνας. 88 συνδικαλιστές φοιτητές στρατεύονται άμεσα, θα ακολουθήσουν και άλλοι.
14 Φεβρουαρίου 1973
Επιστρατεύσεις φοιτητών, συγκέντρωση στη Νομική, επεισόδια στο Πολυτεχνείο.
16 Φεβρουαρίου1973
Συγκέντρωση στη Νομική.
17 Φεβρουαρίου 1973
300 διανοούμενοι υπογράφουν διαμαρτυρία υπέρ των φοιτητών. Θα ακολουθήσουν και εκατοντάδες άλλοι. Δίκη 11 συλληφθέντων στο Πολυτεχνείο.
21-22 Φεβρουαρίου 1973
3.000-4.500 φοιτητές καταλαμβάνουν το κτήριο της Νομικής. Συμπαράσταση από καθηγητές, πολιτικούς και λαό. Αφορμή ο νόμος για τη διακοπή αναβολής στράτευσης στους φοιτητές με απόφαση Άμυνας. Η κατάληψη θα πάρει ευρύτερο αντιδικτατορικό χαρακτήρα. Από την επιτροπή αποκλείεται η ριζοσπαστική αριστερά, καθώς η Αντι-ΕΦΕΕ και ο «Ρήγας Φεραίος» δε θεωρούν ώριμες τις συνθήκες. Τελικά συμφωνείται μεταξύ επιτροπής και Πρύτανη η «ειρηνική και αναίμακτη» αποχώρηση των φοιτητών. Η αστυνομία επιτίθεται στους φοιτητές και στον κόσμο.
Στη Θεσσαλονίκη η χουντική Φοιτητική Ένωση ΑΠΘ καλεί σε ανοιχτή συζήτηση για το θέμα της στράτευσης. Προσέρχονται 2500 φοιτητές. Η ακροδεξιά ΕΚΟΦ διαλύει βίαια τη συγκέντρωση.
27 Φεβρουαρίου 1973
2.000 από τους 3.000 φοιτητές του Πανεπιστημίου της Πάτρας αποφασίζουν επ’ αόριστον αποχή (διακινδυνεύοντας μεταξύ άλλων την διακοπή των σπουδών τους και τη στράτευση).
16 Μαρτίου 1973
Άρνηση του πρύτανη του Πανεπιστημίου της Πάτρας να παραχωρήσει χώρο για συνέλευση. Πορεία των φοιτητών στο κέντρο, κατάληψη της φοιτητικής λέσχης, εισβολή της Αστυνομίας και συλλήψεις.
20 Μαρτίου 1973
Συγκέντρωση στη Νομική και κατάληψη. Συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας. Άρση του πανεπιστημιακού ασύλου. Είσοδος αστυνομικών. Η «μεγάλη σφαγή».
4 Απριλίου 1973
4 στρατηγοί-Επίτιμοι επιτελάρχες, καλούν τον Παπαδόπουλο να αποκαταστήσει τη δημοκρατία.
7 Απριλίου 1973
Παραιτείται η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου. Ακολουθεί η παραίτηση της Συγκλήτου του Πολυτεχνείου. Τα ΑΕΙ κλείνουν.
23 Απριλίου 1973
Δηλώσεις κατά της χούντας του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Κλείσιμο της εφημερίδας «Βραδυνή».
Απρίλης-Αύγουστος1973
Όργιο βασανιστηρίων από ΕΑΤ-ΕΣΑ.
4 Μαΐου 1973
Δηλώσεις υπέρ των φοιτητών του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, ως εκπρόσωπου του πολιτικού κόσμου.
8 Μαΐου 1973
Συλλήψεις και βασανισμοί από τη χούντα των ηγετών των φοιτητών.
22 Μαΐου 1973
Στάση του Ναυτικού. Ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Βέλος» Νίκος Παππάς και οι αξιωματικοί του δηλώνουν ότι στασιάζουν κατά των Αθηνών. Πολλές συλλήψεις αξιωματικών και πολιτικών.
1 Ιουλίου 1973
Αναγγελία γενικής αμνηστίας – ολοκλήρωση στις 22 Αυγούστου.
29 Ιουλίου 1973
Δημοψήφισμα για κατάργηση της βασιλείας. Ο Γ. Παπαδόπουλος αυτοανακηρύσσεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο πολιτικός κόσμος, με επικεφαλής του Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Γεώργιο Μαύρο, ΓΙ. Ζίγδη, Δ. Παπασπύρου, και Γεώργιο Ράλλη αντιτάσσεται και θεωρεί ότι το δημοψήφισμα σκοπεύει στη συνέχιση της μονοκρατορίας της χούντας και του Παπαδόπουλου.
14 Αυγούστου 1973
Οι τελευταίοι βασανισθέντες φοιτητές στρατεύονται.
21 Αυγούστου 1973
Βγαίνει από τη φυλακή ο Αλέκος Παναγούλης με ειδικό διάταγμα χάριτος, αρνούμενος την αμνηστία.
13 Ιουνίου 1973
Η χούντα σε πολιτικό αδιέξοδο και κάτω από την κοινωνική πίεση αναγγέλλει ελεγχόμενη φιλελευθεροποίηση.
Οκτώβριος 1973
Νέος αραβο-ισραηλινός πόλεμος. Το Watergate οδηγεί σε παραίτηση τον πρόεδρο Νίξον. Εξέγερση των φοιτητών στην Ταϊλάνδη. Εκλογές στην Τουρκία, επικράτηση του Μπ. Ετσεβίτ.
7 Οκτωβρίου 1973
Έξαρση ανατρεπτικής δράσης στην Κύπρο από την ΕΟΚΑ Β΄. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην Αθήνα έπειτα από δολοφονική απόπειρα εναντίον του.
8 Οκτωβρίου 1973
Ορκίζεται πρωθυπουργός ο Σπύρος Μαρκεζίνης στα πλαίσια ελεγχόμενης φιλελευθεροποίησης. 10.000 άτομα διαδηλώνουν στα Μέγαρα.
4 Νοεμβρίου 1973
Μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου. Διαδηλώσεις στην Αθήνα. Το σύνθημα «ΕΑΤ – ΕΣΑ – βασανιστές» κυριαρχεί.
10-13 Νοεμβρίου 1973
Επαναχορήγηση αναβολής στράτευσης λόγω σπουδών στους στρατευμένους φοιτητές.
13-14 Νοεμβρίου 1973
Ογκώδεις συνελεύσεις στη Νομική, τη Φιλοσοφική, τη Φυσικομαθηματική, το Πολυτεχνείο και τη Βιομηχανική.
3. Οι μέρες της εξέγερσης
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η κατάληψη του Πολυτεχνείου στις 14 Νοεμβρίου 1973. Στη Συνέλευση της Νομικής φτάνει η ανακριβής είδηση για συγκρούσεις φοιτητών και αστυνομίας στο χώρο του Πολυτεχνείου και ακολουθεί πορεία από τη Νομική μέχρι το Πολυτεχνείο. Τότε επιτίθεται η αστυνομία και μέρος των φοιτητών μπαίνει στο Πολυτεχνείο. Ακολουθεί η απόφαση για κατάληψη.
Στο εργασιακό μέτωπο, το προηγούμενο διάστημα είχαν γίνει οι πρώτες μικρές απεργίες και διεκδικήσεις και η συγκρότηση επί της ουσίας παράνομων συνδικαλιστικών οργάνων. Οι διορισμένες από τη Χούντα συνδικαλιστικές ηγεσίες αναγκάζονται να διατυπώσουν αιτήματα υπέρ των εργαζομένων.
14-17 Νοεμβρίου 1973
Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Αρχικά Αντι-ΕΦΕΕ και Ρήγας Φεραίος αποχωρούν προσπαθώντας να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στο ενδεχόμενο κατάληψης. Θα επιστρέψουν το βράδυ. Στη Συντονιστική επιτροπή συμμετέχουν φοιτητές από 15 σχολές και 2 εκπρόσωποι των εργαζομένων. Μετά από εσωτερικές διαμάχες οργανώνονται συνελεύσεις και θεσμοθετείται έλεγχος της επιτροπής από τον κόσμο.
Ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από την άποψη των διευρυμένων αιτημάτων. Οργανώνονται εστιατόριο, ιατρείο, και ο γνωστός ραδιοφωνικός σταθμός. Η συμμετοχή των εργαζομένων και η συγκέντρωση γύρω από το Πολυτεχνείο καταδεικνύει την επίδραση του φοιτητικού κινήματος στην υπόλοιπη κοινωνία, η οποία τώρα αρχίζει να φαίνεται. Πλέον δεν πρόκειται για φοιτητική διαμαρτυρία, αλλά για λαϊκή εξέγερση. Πάνω από 20.000 συγκεντρώνονται γύρω από το Πολυτεχνείο. Γι’ αυτό και το βράδυ της 16ης προς τη 17η Νοεμβρίου οι οικοδόμοι στήνουν οδοφράγματα και επιχειρούν να καταλάβουν το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης (τότε κοντά στο Πολυτεχνείο).
Η αστυνομία πυροβολεί και υπάρχουν νεκροί διαδηλωτές. Μεγάλος αριθμός νεκρών και τραυματιών στους γύρω δρόμους στις 17 και 18 Νοεμβρίου.
Το πρωί της 18ης Νοεμβρίου το τανκ εισβάλλει στο χώρο του Πολυτεχνείου. Στις 10 το πρωί του Σαββάτου επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος, πλήρης λογοκρισία και περιορισμός της κυκλοφορίας. Τίποτα δε μπορεί να δείξει τον τρόμο που προκάλεσε αυτό το ενδεχόμενο στη Χούντα από τη βιαιότητα της καταστολής και την ανατροπή του Παπαδόπουλου. Θλιβεροί δείκτες της αντεπίθεσης στο λαό της Αθήνας για την όποια υποστήριξη είναι η διασπορά των νεκρών[6] τόσο ηλικιακά όσο γεωγραφικά: μικρά παιδιά και ανήλικοι μαθητές μακριά από το χώρο των συγκρούσεων, μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενοι στην ευρύτερη περιοχή του Πολυτεχνείου στη Πατησίων, μια τουρίστρια, νεκροί είτε από σφαίρες στοχευμένες ή αδέσποτες είτε ξυλοδαρμό. Η αστυνομία και ο στρατός θα πάρουν βόλτα τα νοσοκομεία για να βρουν τους τραυματισμένους
Στις 15 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται το Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Στο κάλεσμα για πορεία πηγαίνουν κυρίως μαθητές και φοιτητές. Σταδιακή αποχώρηση στις 17/11 για να αποφευχθεί η επίθεση από στρατό και αστυνομία.
Στις 16 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται το Πολυτεχνείο του ΑΠΘ. Μετά τα νέα της Αθήνας για την εισβολή των τανκς και τους νεκρούς, οι φοιτητές αποχωρούν, ξυλοκοπούνται από τους στρατιωτικούς και 200 συλλαμβάνονται.
«Το τανκς μπήκε λιώνοντας τα παιδιά κάτω απ’ τις ερπύστριες. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και απ’ το πλύσιμο που έκαναν με νερό το πρωί το Σαββάτου στην είσοδο»[7]. Το ίδιο σημειώνει και ο φωτογράφος του στρατού, τον οποίο κάλεσαν για να δείξουν τις ζημιές «που προκάλεσαν οι φοιτητές»: την πύλη του Πολυτεχνείου κατάλαβα ότι πατούσα σε νερά. Βρεγμένος ο δρόμος κι η είσοδος προς τα κτήρια. Αναρωτήθηκα πώς υπήρχαν νερά αφού δεν είχε βρέξει. Με περίμεναν. Είδα ένα αυτοκίνητο σχεδόν πίτα κάτω από τα κάγκελα της πύλης… Στα εξωτερικά κάγκελα του Πολυτεχνείου, δίπλα στην Πύλη, είδα αίματα. Αρκετές σταγόνες πότιζαν τον τοίχο. ‘Μην τραβάς εκεί’. Η εντολή ήταν με φωνή έντονη. Ο αξιωματικός φώναξε δυο-τρεις στρατονόμους και τους είπε να πλύνουν τα αίματα. ‘Αν θέλεις, φωτογράφισε δίπλα που δεν φαίνεται τίποτα’»[8].
Το Πολυτεχνείο ραγίζει τη «βιτρίνα». Δεν υπάρχει πια δυνατότητα «φιλελευθεροποίησης». Οι αστοί πολιτικοί δεν μπορούν πια να μοιραστούν την εξουσία με τους συνταγματάρχες, αλλά ο φόβος ίσως και αδυναμία για πλήρη ρήξη και καθοδήγηση από την Αριστερά ενός παλλαϊκού κινήματος αντίστασης και ανατροπής (όπως είχε γίνει με το ΕΑΜ) επιτρέπει στους δεξιούς και κεντρώους πολιτικούς να καθορίσουν την πορεία προς τη Μεταπολίτευση, την οποία επισφραγίζουν με την επάνοδο του Κωνσταντίνου Καραμανλή της πρώην ΕΡΕ του μεταπολεμικού κράτους.
4. Η τελευταία περίοδος της χούντας
20 Νοεμβρίου 1973
Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Δ. Ζαγοριαννάκος, διαλύει 28 φοιτητικές οργανώσεις και κηρύσσεις τους φοιτητές εχθρούς του έθνους.
25 Νοεμβρίου 1973
Ανατρέπεται ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και καταργείται ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης από τον διοικητή της Στρατιωτικής Αστυνομίας – ΕΣΑ Δημήτριο Ιωαννίδη. Πρόεδρος ο στρατηγός Φαίδωνας Γκιζίκης, πρωθυπουργός ο πράκτορας – μαριονέτα Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος. Η σκληρή φάση της δικτατορίας. (Στη χούντα συμμετέχουν επίσης: Γ.Αραπάκης, Δ. Μπονάνος, Ι. Σπανός, Ν. Ντερτιλής, Σ. Κούτρας, Β. και Δ. Παπαγεωργίου, Λ. Λουκούτος, Λ. Καλούτσος, Κ. Κόκκινος)
15 Ιουλίου 1974
Προδοτικό πραξικόπημα ανατροπής του Μακαρίου στην Κύπρο από τη χούντα. Στη θέση του τοποθετείται ο Νικόλαος Σαμψών.
20 Ιουλίου 1974
Εισβολή του τουρκικού στρατού στην Κύπρο («Αττίλας Ι»). Η επιστράτευση – φιάσκο από τη δικτατορία και η ένταση στην οποία βρίσκεται η κοινωνία οδηγούν στο να κληθεί να επιστρέψει ο Καραμανλής
23 Ιουλίου 1974
250 αξιωματικοί του Γ΄ Σώματος Στρατού ζητούν άμεση παραίτηση της χούντας. Κατάρρευση της Χούντας: Κύπρος, διάλυση του Στρατού και της κοινωνίας.Συνεδριάσεις πολιτικών.
24 Ιουλίου 1974
Επιστροφή του Καραμανλή με αεροπλάνο που του παραχώρησε η Γαλλική προεδρία. Αναλαμβάνει πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Αντιπρόεδρος και υπουργός εξωτερικών ο Γεώργιος Μαύρος, υπουργός Εθνικής Άμυνας ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
14 Αυγούστου 1974
«Αττίλας ΙΙ»
15 Αυγούστου 1974
Αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.
25 Αυγούστου 1974
Αποστρατεύεται ο Δημήτριος Ιωαννίδης.
3 Σεπτεμβρίου 1974
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρύει το ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα).
Οκτώβριος 1974
Αποχουντοποίηση του διδακτικού προσωπικού των ΑΕΙ από τον υφυπουργό Ανώτατης Παιδείας Δημήτρη Τσάτσο, με συμβούλους τους Παναγιώτη Κανελλάκη, Δημήτρη Μαρωνίτη και Δημήτρη Φατούρο.
9 Νοεμβρίου 1974
Οι πρώτες ελεύθερες φοιτητικές εκλογές. Συντριπτική νίκη των αντιδικτατορικών και αριστερών φοιτητικών παρατάξεων.
17 Νοεμβρίου 1974
Ανήμερα της πρώτης επετείου διεξάγονται ή πρώτες εκλογές σε κλίμα αβεβαιότητας και φόβου για νέο πραξικόπημα. Μπαίνει το δίλημμα «Καραμανλής ή τανκς». Νίκη του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
24 Νοεμβρίου 1974
Στην πρώτη πορεία για το Πολυτεχνείο συμμετέχει 1.000.000. Επίθεση με αυγά στην Αμερικανική Πρεσβεία.
29 Ιουλίου 1975
Δίκη των πραξικοπηματιών. Καταδικάζονται σε θάνατο οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Νικόλαος Μακαρέζος και Στυλιανός Παττακός. Η ποινή μετατρέπεται σε ισόβια.
Δίκη των βασανιστών. Μάρτυρες κατηγορίας οι βασανισθέντες. Αρχιβασανιστές οι Θόδωρος Θεοφιλογιαννάκης, Νίκος Χατζηζήσης, Αναστάσιος Σπανός, διοικητές του ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ποινές 23 χρόνων.
10 Οκτωβρίου 1975
Δίκη των κατηγορουμένων για τη σφαγή στο Πολυτεχνείο. Στο πόρισμα Τσεβά καταγράφονται 34 νεκροί και 1103 τραυματίες. Το δικαστήριο επιβάλλει ποινή: α) ισόβια στους Ιωαννίδη, Βαρνάβα και Ντερτιλή, β)25 χρόνια στους Παπαδόπουλο, Ζαγοριανάκο, Μαυροειδή, Καραγιάννη, Καλύβα, Λυμπέρη, γ) ποινές στους Αθ. Σταυράκη, αρχηγό Αστυνομίας, Λουκά Χριστολουκά, αρχηγό ΚΥΠ, Ρουφογάλη, ταγματάρχη Κατσούλη, ταξίαρχο Γιοβάνη, υπίλαρχο Γουνελά και Βασίλη Μπουκλάκο.
Δεκέμβριος 1975
Ομόφωνα η Βουλή των Ελλήνων τιμά τους φοιτητές που αγωνίστηκαν κατά της δικτατορίας.
5. Η ζωή μετά
Μπορεί να μην έγινε δυνατό η εξέγερση του Πολυτεχνείου να οδηγήσει σε κίνημα ριζικής ανατροπής, αλλά έθεσε τις βάσεις για τη επίτευξη της αλλαγής του πολιτεύματος και για τις μεταδικτατορικές διεκδικήσεις. Πολλά κεκτημένα για την κοινωνία, κεκτημένα που στις μέρες μας χάνονται το ένα πίσω από το άλλο, έχουν τη ρίζα τους στους αγώνες εκείνης της περιόδου. Η ιδεολογική απονομιμοποίηση της ακροδεξιάς και η αναίρεση της παρανομίας των «κομμουνιστών και συνοδοιπόρων», οι δημοκρατικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες, αλλά και εργατικά κεκτημένα στο ωράριο, την ασφάλιση, τους μισθούς κ.ά.
Μέσα από τις διεργασίες των περιόδων της δικτατορίας και των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης συντελείται η γέννηση και ανάπτυξη ενός μεγάλου φάσματος οργανώσεων: από το τότε κεντροαριστερό ΠΑΣΟΚ μέχρι τις οργανώσεις της ριζοσπαστικής/επαναστατικής Αριστεράς. Ένα μέρος εκείνης της γενιάς μετατοπίστηκε ή εγκλωβίστηκε στο ΠΑΣΟΚ, ως κόμμα εξουσίας ή ως εύκολη επιλογή, και σταδιακά επιβεβαίωσε το στίχο του Βάρναλη «Aχ, πού σαι, νιότη, πού ‘δειχνες, πως θα γινόμουν άλλος!». Αρκετοί αποστρατεύτηκαν κατά κάποιο τρόπο διατηρώντας σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τα ιδεολογικά κεκτημένα τους. Όμως ένα σημαντικό μέρος αυτής της γενιάς συνέχισε να εργάζεται και να παλεύει ακατάπαυστα για τα δικαιώματα της μεγάλης κοινωνικής μάζας.
Φυσικά, αυτό δεν ήρθε αυτόματα. Μέχρι και το 1981, η πορεία για την επέτειο του Πολυτεχνείου απαγορευόταν να φτάνει στην πρεσβεία των ΗΠΑ, της χώρας που εκκόλαψε τις μεταπολεμικές συνθήκες και στήριξε τη Χούντα. Το ’80 που σπάει το αστυνομικό μπλόκο έχουμε δύο νεκρούς. Το πολίτευμα μπορεί να είχε αλλάξει, αλλά η Αστυνομία όχι.
6. Η προσπάθεια απαξίωσης την εξέγερσης και της πολιτικής παρακαταθήκης του πολυτεχνείου
Η αποκαθήλωση του Πολυτεχνείου επιχειρήθηκε με διάφορους τρόπους. Ένα μόνο από τα κυρίαρχα ιδεολογήματα που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται κατά κόρο τόσο από τους κύκλους της ακροδεξιάς όσο και από συστημικούς παράγοντες είναι το παρακάτω:
«Με τη Μεταπολίτευση οδηγηθήκαμε σε μια περίοδο διαφθοράς και διαπλοκής με πρωταγωνιστική τη γενιά του Πολυτεχνείου
ή αυτοί φταίνε για την κρίση
ή οι δικτάτορες ήταν τίμιοι»
Η διαπλοκή και η διαφθορά είναι συνυφασμένη όχι μόνο με τη νεότερη ελληνική ιστορία, αλλά με το ίδιο το οικονομικό σύστημα με το οποίο λειτουργεί η κοινωνία, το καπιταλισμό. Η οικονομική εξουσία προωθεί τα συμφέροντά της μέσω της πολιτικής συχνά αναλαμβάνοντας η ίδια πολιτικό ρόλο. Μετά τον Εμφύλιο και με τη δίωξη της Αριστεράς, το ρόλο των εθνικοφρόνων αναλαμβάνουν συχνά οι παλιοί συνεργάτες των Γερμανών κατά τη διάρκεια της Κατοχής[9]. Είναι αυτοί που θα διαχειριστούν την οικονομική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ. Από τις εφημερίδες του 19ου αι. και τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο αναδεικνύεται η συσχέτιση του πολιτικού με τον διεφθαρμένο.
Παραθέτουμε ενδεικτικά, από τον Ιό του Σαββάτου:
«Για να περιοριστούμε στον τελευταίο αιώνα:
* Η κυβέρνηση Βενιζέλου έπεσε το 1932 υπό την ιαχή «κάτω οι κλέφτες».
* Επί Εμφυλίου, ένα μέρος της αμερικανικής βοήθειας διοχετεύθηκε σε προσωπικούς λογαριασμούς επώνυμων εθνικοφρόνων πολιτικών σε υπερατλαντικές τράπεζες.
* Η κυβέρνηση Παπάγου-Μαρκεζίνη διασπάστηκε το 1954 εξαιτίας της σκανδαλώδους ανάθεσης του εκσυγχρονισμού του ΟΤΕ στη… Siemens.
* Το «αναπτυξιακό θαύμα» Καραμανλή (1955-63) οικοδομήθηκε πάνω σε σωρεία σκανδάλων: από τα σοβαρά (επενδύσεις ΔΕΗ, προνομιακή μεταχείριση Πεσινέ, κλπ) και τις συνήθεις υπερβάσεις προς όφελος των εργολάβων, μέχρι τους σκανδαλιάρηδες «κουμπάρους» και τα προσωπικά σκάνδαλα του «εθνάρχη» («βραχώδη οικόπεδα» της Φιλοθέης). Στις 5.2.1965 η Βουλή ψήφισε την παραπομπή στο Ειδικό Δικαστήριο των Καραμανλή, Μάρτη και Παπαληγούρα, ενώ στις 13.4.1965 συστήθηκε εξεταστική επιτροπή για όλα τα δημόσια έργα της ΕΡΕ. Το ζήτημα κουκουλώθηκε μόνο χάρη στην εξωθεσμική επικράτηση των «εθνικοφρόνων» το 1965-67.
* Προκλητική υπήρξε η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος και επί χούντας. Η λογοκρισία του Τύπου και η πλήρης απουσία ελευθεριών καθιστούσαν βέβαια αδιανόητη κάθε σχετική δημόσια συζήτηση μεταξύ 1967 και 1974, ενώ ο μεταγενέστερος ορυμαγδός των σχετικών αποκαλύψεων επισκιάστηκε, όπως ήταν φυσικό, από τα -απείρως σημαντικότερα- ζητήματα του εκδημοκρατισμού και των αναπροσανατολισμών στην εξωτερική πολιτική.
Αν η Μεταπολίτευση δεν πρωτοτύπησε στη σχέση των δημόσιων αρχόντων με το δημόσιο χρήμα, δεν παύει ν’ αποτελεί θετικότατη τομή στη νεοελληνική Ιστορία. Για πρώτη φορά εμπεδώθηκε μια στοιχειώδης πολιτική δημοκρατία, με το αποτέλεσμα της κάλπης σεβαστό απ’ όλους και το σχηματισμό ή τη μακροημέρευση των κυβερνήσεων να μην εξαρτάται από τα χούγια των καραβανάδων και των μυστικών υπηρεσιών. Το κυριότερο: για πρώτη και τελευταία φορά, τα λαϊκά στρώματα παρενέβησαν ενεργά στο πολιτικό σκηνικό, άλλοτε μέσω των (δαιμονοποιημένων σήμερα) κομμάτων και συνδικάτων κι άλλοτε με την «κινηματική» υπέρβασή τους, με αποτέλεσμα οι διαθέσεις κι οι ανάγκες τους να λαμβάνονται -έστω και εν μέρει- υπόψη κατά το σχεδιασμό της κρατικής πολιτικής. Με το πέρασμα του χρόνου η παρέμβαση αυτή υποχώρησε βέβαια αισθητά, προς όφελος μιας «συναινετικής» και «τεχνοκρατικής» διαχείρισης που τα παπαγαλάκια της εξουσίας χαιρέτησαν σαν «Δεύτερη Μεταπολίτευση». Ήταν ακριβώς αυτή η «τομή» του 1996 που, με τη σταδιακή μετατροπή των κυβερνήσεων Σημίτη και Καραμανλή σε ιδιότυπες «Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα», προσέφερε τη βάση για όσα σήμερα παρελαύνουν ενώπιον των εξεταστικών επιτροπών – όπως και για όσα, για προφανείς λόγους, δεν πρόκειται να μάθουμε ποτέ…»
Tο επιχείρημα ότι τουλάχιστον στη δικτατορία δεν υπήρχε διαφθορά είναι αστείο[10]. Υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην απόκρυψη και στη φίμωση και στην ανυπαρξία.
Ενδεικτικά, από τον Ιό της Κυριακής: «Το πρώτο πράγμα που φρόντισαν να κάνουν οι ηγέτες της χούντας, ήταν να αυγατίσουν τα εισοδήματά τους –σε σχέση όχι μόνο με τους ως τότε δημοσιοϋπαλληλικούς μισθούς τους, αλλά και με τις απολαβές της ανατραπείσας κοινοβουλευτικής «φαυλοκρατίας»… Ακολούθησαν κι άλλες «τακτοποιήσεις», όπως η καταχρηστική στεγαστική αποκατάσταση «αξιωματικών διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον» στο πραξικόπημα με ειδική ρύθμιση του 1970 («Πολιτικά Θέματα» 8.2.75).
Οι δικτάτορες θεσμοθέτησαν τέλος τη μελλοντική ασυλία τους, με ρυθμίσεις που κάνουν τα σημερινά κουκουλώματα να μοιάζουν με παιδικό παιχνίδι. Η χουντική νομοθεσία «περί ευθύνης υπουργών» (Ν.Δ. 802 της 30.12.1970) περιείχε «μεταβατική διάταξη» (§ 48) βάσει της οποίας δίωξη υπουργού ή υφυπουργού της χούντας μπορούσε να γίνει μόνο με απόφαση των …συναδέλφων τους. Επιπλέον, όλα τα «εγκλήματα δια τα οποία δεν ησκήθη ποινική δίωξις μέχρι της ημέρας συγκλήσεως» της μελλοντικής Βουλής, θεωρούνταν αυτομάτως παραγεγραμμένα! Προϋπόθεση για την ατιμωρησία συνιστούσε, φυσικά, η επιτυχία της ελεγχόμενης επιστροφής στον κοινοβουλευτισμό «αλά τουρκικά». Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τίναξε όμως το εγχείρημα στον αέρα, με αποτέλεσμα τον κάθετο θεσμικό διαχωρισμό της Μεταπολίτευσης απ’ το προηγούμενο καθεστώς.
«Ένα καθεστώς στηριγμένο σε άχρηστες φιέστες και στην επίδειξη παράλογου πλούτου και δύναμης από τους ηγέτες του, που στέφθηκαν ακόμα και «αντιβασιλείς» για να ολοκληρώσουν την «καριέρα» τους. Όσο για το «δυαράκι» της Δέσποινας, καθώς φαίνεται λησμονήσαμε πολύ γρήγορα ότι ο Παπαδόπουλος δεν διέθετε μία, αλλά τρεις ολόκληρες βίλες[11] (στο Λαγονήσι, την Πάρνηθα και το Ψυχικό), με κλειστά ηλεκτρονικά κυκλώματα, υπόγειες διόδους και στρατιές βατραχανθρώπων. Λυπούμαστε που το καθεστώς της Δημοκρατίας δεν εκχώρησε τις βίλες αυτές στη Δέσποινα… Όμως το σχέδιο του Παπαδόπουλου ήταν να παραδώσει την εξουσία στον εαυτό του ντυμένο στα πολιτικά.»
Η ίδια η χούντα και οι στρατηγικές επιλογές της στο οικονομικό πεδίο αποτέλεσαν, ευθύς εξαρχής, το πρώτιστο σκάνδαλο. Δεν είχε κλείσει ούτε εξάμηνο από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, όταν ο Καναδός πανεπιστημιακός Ζαν Μεϊνό εντόπιζε την ουσία της πολιτικής Μακαρέζου σε ένα διάταγμα της 3/8/67: «Μία από τις πρωτοτυπίες αυτού του κειμένου είναι ότι ορίζει πως πρέπει να υπάρξει απόφαση μέσα σε οκτώ ημέρες από την κατάθεση κάποιας αίτησης για επενδύσεις στη χώρα. Αυτή η ταχύτητα προοριζόταν να επιδείξει την αποτελεσματικότητα του νέου καθεστώτος, στην πράξη όμως σημαίνει ότι, αν πρόκειται πράγματι για καινούριες αιτήσεις, η απόφαση θα παρθεί χωρίς σοβαρή εξέταση του ζητήματος» («Rapport sur l” abolition de la democratie en Grece», Μόντρεαλ 1967, σ.102-3).
Η νέα συνταγή δεν άργησε να αποδώσει οφέλη – κι όχι φυσικά για το ελληνικό δημόσιο. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τις δύο πιο χτυπητές περιπτώσεις «μεγάλων έργων» που εξαγγέλθηκαν τον πρώτο καιρό της δικτατορίας. Η πρώτη ήταν η σύμβαση με τη Litton Industries για «επενδυτικό πακέτο» στη δυτική Πελοπόννησο και την Κρήτη, σύμβαση που είχε απορριφθεί από τις κυβερνήσεις της ΕΡΕ, του Κέντρου και των Αποστατών, για να υπογραφεί τις πρώτες κιόλας εβδομάδες μετά το πραξικόπημα και να καταλήξει σε φιάσκο. Η δεύτερη ήταν η αξιοποίηση ενός δαιμόνιου πτωχεύσαντος αμερικανού επιχειρηματία, ονόματι McDonald, που ανέλαβε να βρει κεφάλαια για τη χρηματοδότηση της «Εγνατίας οδού» αλλά το έσκασε με 4,8 εκατομμύρια δολάρια σε ρευστό κι άλλα 33,4 σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου.
Άλλες αμαρτωλές συμβάσεις της περιόδου, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, αφορούσαν τα έργα του Μόρνου, τα εργοστάσια της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη, την εγκατάσταση της Nestle στη Β. Ελλάδα, κοκ… Υπήρχαν και πιo προσωπικές πτυχές αυτής της διαπλοκής [με διορισμό υπαλλήλων και διευθυντών εταιρειών σε υπουργικές θέσεις, δείτε τους συνδέσμους)].
Μάταια, ωστόσο, θα ψάξει κανείς για (στοιχειώδη, έστω) δικαστική κάθαρση αυτών των κατορθωμάτων. Περισσότερες από 100 παραγγελίες της Ολομέλειας Εφετών για ποινικές διώξεις και κάπου 300 σχετικές δικογραφίες κατέληξαν, ως επί το πλείστον, σε απαλλακτικά βουλεύματα. Το γεγονός ότι ανάμεσα στους διωκόμενους συμπεριλαμβάνονταν και στυλοβάτες του εγχώριου καπιταλισμού ( Ωνάσης, Νιάρχος, Λάτσης, Ανδρεάδης, κλπ) εξηγεί ίσως πάρα πολλά…
«Μοναδικό σκάνδαλο της δικτατορίας που τιμωρήθηκε από τη δικαιοσύνη, η περιβόητη υπόθεση των βρώμικων κρεάτων που εισήγαγαν μεγαλέμποροι από τη Ροδεσία δωροδοκώντας τους αρμόδιους υπαλλήλους. Τη δίκη επιδίωξε το καθεστώς Ιωαννίδη, για να δείξει τη «σαπίλα» των παπαδοπουλικών.»
Όσο για την κρίση, τα λόγια είναι λίγα και, ίσως, περιττά: Η κρίση είναι σύμφυτη του συστήματος στο οποίο ζούμε. Κρίση είχαμε και στα τέλη του 19ου αιώνα, και στο Μεσοπόλεμο, και μέσα στη Χούντα και τώρα και σε αυτό το σύστημα θα έχουμε συνέχεια οικονομικές κρίσεις. Τα υπόλοιπα είναι δικαιολογίες για την κατάργηση όλων των κεκτημένων για τα οποία αγωνίστηκαν οι άνθρωποι που κράτησαν και μας μεταλαμπάδευσαν εκείνη τη στάση ζωής.
[1]Το χρονικό άντλησε από: την έκδοση του 2007 («Εδώ Πολυτεχνείο», Τα Νέα), περιοδικό «Ενέδρα» της Νεολαίας Συνασπισμού (Νοέμβριος 2007), την τρίτη έκδοση του «Νοέμβρης 1973, η εξέγερση του Πολυτεχνείου» (Αντώνης Νταβανέλλος, Διεθνιστική Εργατική Αριστερά), το αφιέρωμα «Η αλήθεια για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου» (περιοδικό Ταχυδρόμος, 15 Νοεμβρίου 2003).
[2]Τα τάγματα ασφαλείας ήταν σώματα κρούσης που συγκρότησε η γερμανική διοίκηση με τη συνεργασία της ελληνικής αστικής τάξης για να πολεμήσει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Στη γκάμα αυτή των ενδόξων εθνικοφρόνων, που μίσησαν τόσο πολύ τους συμπολίτες τους, συμπεριλαμβάνεται και η οργάνωση Χ του γνωστού Γρίβα. Μοναδικός της στόχος, όπως δηλώνουν ακόμα και σήμερα τα τότε μέλη της, ήταν οι «κομμουνισταί». Δηλαδή, αυτοί που στο τέλος της ημέρας πάλευαν για τη απελευθέρωση του λαού και για την πρόοδό του. Η ταμπέλα εθνικόφρων ή εθνικιστής δεν έχει υπάρξει παρά για να εξωραΐζει με -και καλά- «πατριωτικά» λόγια την πραγματική ιδεολογική ταυτότητα ακροδεξιών και φασιστικών ή ναζιστικών οργανώσεων. Δυστυχώς, αυτή η ταμπέλα εύκολα συγχέεται με την ειλικρινή επιθυμία για απαλλαγή από την εξουσία ενός άλλου εθνικού κράτους. Στην πραγματικότητα, δεν έχουν τέτοιους ενδοιασμούς, αρκεί να είναι το «σωστό» κράτος με τις «σωστές» ιδέες.
[3]Ενδιαφέρουσα ειρωνεία, αν σκεφτεί κανείς την ιδεολογία του Γρίβα και της ΕΟΚΑ.
[4]Για κάποιο λόγο τους άρεσαν ιδιαίτερα οι ιατρικές μεταφορές.
[5][5]Νταβανέλλος, Αντώνης (20053). Νοέμβρης 1973, η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Εκδόσεις Διεθνιστική Εργατική Αριστερά
[6]Συνολικά 39, μετά από διασταύρωση στοιχείων από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (34 από την έκθεση Τσεβά). Οι αρχικές φήμες τους ανέβαζαν σε εκατοντάδες. Φυσικά για τους ακροδεξιούς δεν υπήρξαν νεκροί. Αφθονούν τα άρθρα και τα βίντεο για το Πολυτεχνείο. Υπήρξε τέτοιος φόβος και ανασφάλεια ακόμα και μετά τη Μεταπολίτευση, ώστε δεν αποκλείεται για πολλούς νεκρούς και τραυματίες να δηλώθηκαν άλλα αίτια για να προφυλαχθούν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους. Επίσης, κανείς δε θα διακινδύνευε τη σύλληψή του για ελαφρούς τραυματισμούς.
[7]Μαρτυρίες-ντοκουμέντα, εκδόσεις ΕΚΚΕ
[8]Τεύχος 109 του περιοδικού ΜΕΤΡΟ, Δεκέμβριος 2004.
[9] Αρκετά ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που παρουσιάζει το ΡΧΣ σε εκπομπή με αυτό το θέμα.
[10] http://www.iospress.gr/ios2010/ios20100725.htm
http://www.iospress.gr/megalo2010/megalo20100612.htm
http://www.iospress.gr/ios1996/ios19961117b.htm
[11] Από την “Βραδυνή” της 1.12.1973 αντλούμε πληροφορίες για τις πολυτελείς βίλες του ζεύγους Παπαδοπούλου. «Η κατοικία της προτιμήσεώς του οπωσδήποτε βρισκόταν στο Ψυχικό, ακριβώς πίσω από το γνωστό κέντρο “Σαγιονάρα” στην οδό Αδριανού. Εκεί τα μέτρα ασφαλείας ήσαν πρωτοφανή. Ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο είχεν αποκλεισθή. Πολλά σπίτια είχαν εκκενωθεί και είχαν ενοικιασθή σε άνδρες της προεδρικής ασφαλείας. (…) Στο Λαγονήσι ένα μεγάλο τετράγωνο μετετράπη σε αστυνομική βάσι όπου ευρίσκοντο συνεχώς άνδρες της Χωροφυλακής, αστυνομικά αυτοκίνητα και περιπολικά. Ο υπερκείμενος της θερινής του κατοικίας λόφος ήτο γεμάτος από πυργίσκους με άνδρες της Ασφαλείας οπλισμένους με πολυβόλα και αυτόματα. (…) Οσο για την κατοικία της Πάρνηθος που βρίσκεται στο ύψωμα μιας πλαγιάς με πανοραμική θέα, μόλις έχει ολοκληρωθεί. Η δαπάνη της ανεγέρσεώς της εκυμάνθη εις τα 100.000.000 και η επίπλωσίς του είχε ανατεθή και κατασκευάσθηκε από γνωστότατο οίκο επίπλων των Αθηνών. Η βίλλα της Πάρνηθος είναι ένα ακόμη φρούριο, εντεταγμένο άλλωστε και σε επιτηρούμενη στρατιωτική ζώνη.» (Απόσπασμα που παραθέτει ο Ιός της Κυριακής).
Πηγή: granazi.org